TERUG naar Artikelen

Mag je iconen signeren?

signeren1

We leven in een raar land. Sommige iconenschilders vinden dat ze zelf hun iconen moeten ontwerpen, terwijl het schildersboek van Dionysius van Fourna, wiens iconengebed iedereen gebruikt, het overtrekken van oude iconen beschrijft. Ik vind iconen zelf ontwerpen net zoiets als een cirkel uit de losse hand willen te zetten.
Ook raar is dat schilders in de Russische stijl Griekse iconen als voorbeeld nemen en in de Russische techniek uitvoeren. Wat voor stijl krijg je dan? Fusie van Russisch en Grieks?
Maar het storendst is nog, dat iedereen, schilders, deskundigen, leken en iconenhandelaren vinden dat je iconen niet mag signeren. Het is taboe in deze kringen. Zijn deze mensen wel eens in Griekenland geweest? Kijken ze wel eens naar een Griekse icoon in een boek of in het echt? Dan zullen ze zien dat hun macht niet tot in Griekenland reikt. Moeten die Grieken dan niet naar de Morsinks en de Krikhaars luisteren? Grieken zijn vroom, vereren de iconen en zijn voorzichtig in geloofszaken, en ook orthodox moet ik zeggen, Morsink en Krikhaar niet.

Griekse schilders luisteren niet, nee. Wie in Griekenland om zich heen kijkt moet constateren dat de iconenschilders hun iconen signeren. Meestal staat er dan "Door de hand van ..." (dia cheiros) met soms naar oud gebruik "van de knecht des Heren" (tou doulou tou Theou als het een man is) en voor- en achternaam . Of er staat "monnik/non" (monachos/monachi) of alleen de plaats als "Heilige Berg" (Agion Oros) (afbeelding) of "Heilig Klooster ..." (I.M. ...) en de aangenomen naam. De aangenomen naam begint met een lettergreep van de oude, maar krijgt een andere uitgang. Theofanes zou Theofylaktos of Theodoros kunnen worden. Ook de opdrachtgever kan genoemd worden, en dan staat er "Bede van ..." (deësis tou/tis) en dan volgt er een persoon of familie. En er staat altijd niet te vergeten een jaartal in oude Byzantijnse of Nieuwgriekse cijfers op de icoon. Daarvan herkennen we hierboven de bèta, dat is 2000. In het cluster boven de cijfers zijn trouwens tou doulou en Vatopedi (klooster) verwerkt. De bekendste schilders Vranos en Bamboulis ondertekenen, alsmede priesters en de monniken van de kloosters.

Dit is gebruik in Griekenland. Het is niet algemeen gebruikelijk, want er zijn meer ongesigneerde dan gesigneerde iconen. Daar zijn redenen voor. Maar gesigneerde hangen in winkels, huizen en kerken. Het mag.

Soms raakt de bescheidenheid uit zicht. In het kapelletje van Sint Joris op Lipsos (Dodekanesus) hangt een icoon met "Bede van Konstantinos Gryllis" (gefingeerde naam) met vervolgens "van de motorboot Paradisos". Dus Konstantinos denkt dat iedereen nu naar de haven loopt op zoek naar zijn boot om een excursie te boeken.